Dioklecjan żyjący w latach 243 - 316, zaczynał swą życiową karierę ze szczebla prostego żołnierza - legionisty. Wysławił się zdolnościami politycznymi i wojskowymi. Został cesarzem rzymskim w latach 284 -305, wyniesiony na tron przez wojsko. Przyjął imię Caius Aurelius Valerius Diocletianus z przydomkiem "Jovius". Otoczył się przepychem orientalnego despoty. Potrafił utrzymać władzę w swym ręku przez 21 lat. Odznaczył się najbardziej na polu działalności organizacyjnej, jako imperator ugruntował monarchię absolutną. Uważał, że tylko rządy silnej ręki mogą zapewnić bezpieczeństwo i trwałość.

# Pałac

Pałac Dioklecjana miał kształt nieregularnego prostokąta. Przypominał obóz rzymskich legionów: warowne mury o wysokości 18 m i grubości 2 m, z 16 wieżami i bramami. W obrębie kamiennych murów, najeżonych warownymi wieżami stanęły koszary, luksusowe łaźnie, mauzoleum, świątynie, ogrody, słowem wszystko co emerytowi może być potrzebne do szczęścia. Zachowały się do dziś tylko trzy wieże, przebudowane częściowo na domy mieszkalne. Pozostałe wieże uległy zniszczeniu. Cztery bramy prowadziły do potężnie obwarowanego wnętrza, przeciętego przez dwie krzyżujące się ulice, obudowane arkadami. Niestety nie istnieje już morska brama, będąca portem - przystanią cesarza. Do dziś częściowo ocalała (Porta Aurea) Brama Złota, Brama Srebrna i Południowa Brama z Brązu, znajdująca się w pobliżu morza. Wiedzie ona do fascynujących, jaskiniowych piwnic pod dawnymi apartamentami cesarza. Prace badawcze rozpoczęły się tutaj już w połowie XVIII w., a znaczną część budowli odsłonięto w XIX wieku.

# Symbol Splitu

Pałac Dioklecjana, przykład zachowanej do dziś rzymskiej architektury obronnej, zajmuje prawie jedną czwartą Gradu.

Na dziedzińcu czarny, tajemniczy, wykuty w czarnym granicie sfinks egipski, pochodzący z II w. p.n.e. strzeże mauzoleum Dioklecjana. Pierwotnie dwa, a według niektórych historyków nawet cztery sfinksy, stały przy wejściu do mauzoleum, teraz drugi znajduje się przed baptysterium. Ośmioboczne mauzoleum było dawniej otoczone kolumnadą. W VII wieku zostało przebudowane na katedrę z zachowaniem pierwotnych cech budowli. Katedra obecnie należy do najciekawszych zabytków architektonicznych w całej Dalmacji. Wąska uliczka naprzeciwko kościoła prowadzi do świątyni Jupitera, obecnie baptysterium. Znajduje się tu m.in. kamienne koryto do chrztu z XIV w.

# Miasto w Pałacu

Po upadku imperium rzymskiego mieszkańcy Splitu przenieśli się do Pałacu, tworząc ulice z korytarzy i domy z pokoi. Na początku Split to jak gdyby olbrzymi pałac o charakterze miejskim, w którego mury zostało wtłoczone miasto. Zespół archeologów zaproponował usunięcie wszystkich domów i sklepów, aby przywrócić pałacowi jego dawny kształt. Plan ten jednak upadł, gdy obliczenia wykazały, że ściany mogłyby się zawalić, bez podtrzymujących je młodszych przybudówek.

Autor: Katarzyna Kemus