W roku 168 p.n.e. Antioch IV Epifanes rozpoczął hellenizację Judy i wprowadził do Świątyni Jerozolimskiej kult Zeusa Oilimpijskiego. W obronie swojej tradycji wybuchło powstanie, na czele którego początkowo stanął kapłan Matatiasz Hasmoneusz, a potem jego syn Juda zwany Machabeuszem. W roku 162 p.n.e. powstańcy odnowili kult Jahwe, a po śmierci Judy w roku 160 p.n.e. dowództwo nad powstańcami objął jego brat Jonatan. W roku 142 p.n.e. na czele Judejczyków stanął trzeci z braci - Szymon. Powstanie zakończyło się przyznaniem Judzie niezależności przez Demetriusza II Nikatora w roku 142 p.n.e.

Chanuka to święto upamiętniające ponowne oczyszczenie i poświęcenie Bet HaMikdasz - Świątyni, która została zbeszczeszczona przez Greków i odzyskana przez społeczność żydowską w powstaniu Machabeuszy. Chanuka znane jest także jako Święto Świateł. Nazwa ta nawiązuje do światła siedmioramiennego świecznika znajdującego się w Świątyni, z którym związany jest tzw cud chanukowy, oraz do najważniejszej ceremonii świątecznej - zapalania chanukiji, czyli 9-ramiennego świecznika. Aby upamiętnić cud, żydowskie rodziny przez całe 8 dni świąt wystawiają dziewięcioramienny świecznik w swoich domach. Światła Chanuka tradycyjnie wystawia się w oknie po to by się rozprzestrzeniało. W Warszawie widziałem 9 ramienny świecznik przymocowany na dachu samochodu. W pierwszy wieczór święta zapalają jedną świeczkę i kontynuują zapalanie każdego następnego wieczoru, aż będzie płonęło 8 świeczek. Dziewiąta świeczka używana jest do rozpalenia 8 pozostałych. Samorząd Jerozolimy wzniósł w tym tygodniu największą na świecie świecę chanukową w Pisgat Zeev w sąsiedztwie Jerozolimy. Świeca jest złożona z 5 tysięcy pojedynczych świec w ośmiu różnych kolorach i waży razem 3.5 tony. Święto Świateł przypada 25 Kislev, z reguły w połowie lub pod koniec grudnia, i trwa 8 dni.

Chanuki jest najlepiej znanym świętem żydowskim, ze względu na fakt, że zazwyczaj przypada ono w pobliżu grudniowych Świąt Bożego Narodzenia. Z tego też względu daje się zauważyć wzajemne przenikanie się zwyczajów. Żydzi przejęli od chrześcijan zwyczaj dawania prezentów, chrześcijanie zaś przejęli zwyczaj stawiania w oknach zapalonych światełek.

Chanukowe światło w Warszawie

W dniu dzisiejszym 17 grudnia 2006 po raz pierwszy na placu Grzybowskim w Warszawie zapłonęły 3 chanukowe świece. Rozpoczął się 3-ci dzień Chanuki. Świece zapaliły: prezydentowa Maria Kaczyńska, prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz i 3 dziewczynki z gminy żydowskiej.

Zapalaniu świec przyglądało się kilkaset osób: członków Gminy Wyznaniowej Żydowskiej i warszawiaków. Na podeście ustawiono ośmioramienny świecznik, zwany "chanukija".

W niedzielę wieczorem błogosławieństwo przed zapaleniem świec odmówili naczelny rabin Polski Michael Schudrich oraz ambasador Izraela Dawid Peleg. Życzenia złożyły także Maria Kaczyńska i Hanna Gronkiewicz-Waltz. Przykład Machabeuszy pokazuje, że tylko współpracując możemy wygrać - powiedziała Maria Kaczyńska.

Prezydent Warszawy zwróciła uwagę, że święto to pokazuje, co znaczy walczyć o wolność narodu, o tożsamość kulturową i religijną. Każdy ma w sercu wypisaną wolność i dążenie do tożsamości, jaką Bóg dla niego zaplanował - podkreśliła.

Przewodniczący Towarzystwa Kulturalno-Społecznego Żydów w Polsce Artur Hofman pokreślił, że zwycięstwo Machabeuszy pokazuje, że "światłość zwycięża ciemność".

Po zapaleniu świec chanukowych na Placu Grzybowskim wystąpił zespół Teatru Żydowskiego. Maria Kaczyńska oraz przedstawicielki społeczności żydowskiej i muzułmańskiej wręczyły dzieciom prezenty. Wolontariusze rozdawali placki kartoflane, zwane "latkes". Do potraw chanukowych należą ponadto naleśniki oraz pączki.

Publiczne zapalanie chanukowych świateł w różnych miastach na świecie zapoczątkowała około 50 lat temu organizacja Chabad Lubawitch (stworzona przez chasydów z Lubawicz). Niedzielną uroczystość zorganizowały: Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie, Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, Związek Gmin Wyznaniowych w RP, Fundacja Shalom oraz The American Jewish Joint Distribution Committee.

Autor: Krzysztof Drupka